Wzór obrazuje jakiś ideał -zbiór norm, wartości i cech . Opisuje lub podaje wyobrażenie jakiejś postaci, której cechy bądź czyny uważa się za godne naśladowania. Wzór osobowy to coś, co pociąga, bowiem prezentuje także cechy posiadane przez osobę wzorującą się, przez co staje się jej bliski. Wzór osobowy przeważnie jest autorytetem, a nierzadko cechuje go pewna charyzma.
W etyce pielęgniarstwa wzór osobowy od zawsze stanowił wyobrażenie „dobrej kobiety w służbie innym”. Już Św. Wincenty a Paulo kreował wzór, oparty na wartościach chrześcijańskich, którego zaletami były: sprawiedliwość, troskliwość, szacunek, współczucie, łagodność, serdeczność odpowiedzialność, punktualność, dokładność i roztropność. Później zbiór zasad stworzyła Florencja Nightingale wymieniając wartości tj. tolerancja, prawdomówność, uczciwość, trzeźwość, punktualność, czystość i schludność. Można wiec stwierdzić, że współczesny wzór osobowy pielęgniarek wyrósł na wartościach chrześcijańskich i został modyfikowany przez F. Nightingale (w czasie powstania nowoczesnego pielęgniarstwa) oraz jej następczynie. Trudne czasy I i II wojny światowej promowały wzór osobowy pielęgniarki oparty na zasadach humanizmu i patriotyzmu. Wymagał on postępowania w zgodzie z takimi wartościami, jak dobroć, miłość bliźniego, tolerancja, sprawiedliwość, bezinteresowność, poświęcenie, altruizm, heroizm. U nestorek uznawanych za wzorce pielęgniarstwa cenione są przede wszystkim cechy charakteru związane z postawą wobec drugiego człowieka. Istotne jest także docieranie i niesienie pomocy wszystkim potrzebującym, bez względu na różnice- narodowościowe, wyznaniowe czy majątkowe. Równie cenne w kształtowaniu współczesnego modelu osobowościowego pielęgniarki jest korzystanie z elementów ich teorii pielęgniarstwa.
Świadomość i znajomość własnych korzeni to powód do dumy, który niesie korzyści na kształtowanie tożsamości zawodowej, wzmacnia poczucie więzi i stymuluje do wzrostu poczucia wartości, co z kolei jest istotnym elementem budowania lepszego wizerunku współczesnej pielęgniarki, wzmacniania prestiżu zawodowego i pozycji społecznej.
We współczesnym systemie opieki zdrowotnej od pielęgniarki wymaga się profesjonalnej pomocy, kompleksowej i na bieżąco aktualizowanej wiedzy, odpowiedniej postawy moralnej oraz zaangażowania. Na jej ocenę ma wpływ prezencja, zachowania, wiedza i umiejętności oraz panujące wśród społeczeństwa przekonanie na temat grupy zawodowej. Na wizerunek pielęgniarki w społeczeństwie mają wpływ determinanty tj.: prestiż i cechy zawodowe – pracowitość, zaradność, samodzielność, sumienność i wykształcenie.
Cechy osobiste czyli: kultura osobista, uczciwość, cierpliwość , wrażliwość, schludność oraz cechy interpersonalne – budzenie zaufania, otwartość, opiekuńczość, wyrozumiałość i rozmowność. Wszystko to składowe współczesnego modelu osobowego pielęgniarki.
Dziś pielęgniarka jest profesjonalistką w zakresie pielęgnowania, która:
- zapewnia pomoc w zależności od potrzeb i problemów zdrowotnych człowieka w zakresie promocji zdrowia, zapobiegania chorobom, przywracania zdrowia;
- uczy i oddziałuje wychowawczo, wspiera, zastępuje, służy pomocom poprzez partnerskie współdziałanie, organizuje i kieruje;
- jest członkiem zespołu interdyscyplinarnego,
- podejmuje działania na rzecz podnoszenia jakości i efektywności pielęgnowania.
To pielęgniarka podejmuje działania jako członek zespołu, który kształtuje politykę zdrowotną, uczestniczy w programach badawczych oraz realizuje zadania w opiece nad zdrowiem.
Badania przeprowadzone przez Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych wykazały, że na pozycję zawodową pielęgniarek wpływa profesjonalizm, uczuciowość, rzetelność zawodowa i poziom wykształcenia. Natomiast badania przeprowadzone przez E. Grochans i wsp. odnośnie optymalnego modelu pielęgniarki pokazały, że model „anioła dobroci” czyli pielęgniarka uśmiechnięta, cierpliwa, dająca otuchę, jest najbardziej oczekiwany przez pacjentów.
Każda pielęgniarka buduje wizerunek zawodu przez codzienną postawę i pracę. Zatem troska o dobrą markę pielęgniarstwa powinna przyświecać w pracy, kontaktach zawodowych i społecznych. Dobry wizerunek to podstawowe rzeczy: ubiór – czysty i schludny, życzliwość i uśmiech. Istotne jest by kultura osobista była czynnikiem, który wzbogaca samą pielęgniarkę oraz jej relację z pacjentem.
Współczesny model osobowościowy pielęgniarki kreowany jest również przez akta prawne- ustawa o zawodzie pielęgniarki i położnej oraz kodeks etyki zawodowej.
W kodeksie etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej w części szczegółowej zaznaczone jest, by pielęgniarka we współpracy z pacjentem powinna okazywać życzliwość, wyrozumiałość, cierpliwość, stwarzać atmosferę wzajemnego zaufania i zrozumienia. Winna jest również szanować godność osobistą i intymność drugiego człowieka, świadczenia pielęgniarskie realizować za zgodą pacjenta. Powinna zapewnić humanitarną opiekę uwzględniając godne warunki umierania z poszanowaniem uznawanych wartości człowieka. Również we współpracy z innymi pielęgniarkami powinna przekazywać kolegom po fachu swoją wiedzę i umiejętności zawodowe, a także wzorce kulturowe i poszanowanie człowieka. Powinna kształtować poczucie odpowiedzialności za pracę. Jej praca powinna charakteryzować się rzetelnością, pracowitością, dokładnością i uczciwością.
Podstawowym celem etyki zawodowej jest sprzyjanie dobremu wykonywaniu zawodu, wzbudzanie zaufania społecznego, wzmacnianie poczucia obowiązku. Pielęgniarka powinna być przede wszystkim dobrym człowiekiem, który niezależnie od pełnionej roli społeczno-zawodowej i różnorodnych sytuacji w środowisku pracy będzie przejawiał i urzeczywistniał swoje człowieczeństwo.
Stawanie się pielęgniarką nie jest tylko sprawą nabycia określonych umiejętności i przyswajania form zachowania właściwych dla określonych sytuacji zawodowych. Jest także sprawą poznania przez nią wartości moralnych zawodu w taki sposób, który wywrze głęboki wpływ na jej intelekt, osobowość i styl życia. Należy pamiętać, że żyjemy w czasach, w których pomiędzy pacjentem a nami wkraczają supertechnologie. Dokonując jakiegokolwiek wyboru związanego z zawodem, zawsze należy rozważyć nie tylko swój punkt widzenia, ale także sytuację chorego.
Dziś śmiało można stwierdzić, że model osobowy współczesnego pielęgniarstwa nie zatraca swoich korzeni, lecz wręcz czerpie z nich najważniejsze zasady, cechy które codziennie stosuje w pracy zawodowej z drugim człowiekiem. Przed pielęgniarstwem otwierają się coraz to nowe ścieżki rozwoju, pięknem jest jednak nie zatracanie podstawowych wartości: profesjonalizmu, charyzmy z działaniu oraz poszanowania dla drugiego człowieka i jego godności.
W mojej opinii najlepsze pielęgniarki są cierpliwe, zorganizowane i pełne współczucia. Ich zadaniem jest myśleć krytycznie, zwracać uwagę na każdy szczegół, bowiem od jakości ich działań zależy zdrowie i życie drugiego człowieka. Dobra pielęgniarka to ta, która potrafi działać pod presją czasu, w stresie, to ta która codziennie nabywa nowych umiejętności, by pomóc innych.
Pisarz Andrzej Szczypiorski o pielęgniarce pisze tak: to „odkrywca, wielki rycerz i artysta, która pochyla się każdego dnia nad łóżkiem chorego, pomaga znosić cierpienie, ból i lęk, pomaga wyzdrowieć i co najtrudniejsze – umrzeć” .
Opracowanie na podstawie literatury, dostępnej u autora.